Wereldkampioenschap computerdammen

In deze stelling staat zwart wat ongemakkelijk. Menselijke spelers zouden hier al snel voor zekerheid kiezen met 7-11 38.44-40 8-13 39.31-27 11-16 40.50-45 2-7 41.34-29 23x34 42.40x20 25x14, met een passieve, maar goed te verdedigen stelling voor zwart. In plaats daarvan kiest Ares voor een speelplan dat er nogal gammel uitziet voor zwart. Het programma rekent echter zo diep, dat de stellingswaardering waarschijnlijk geen moment van de nullijn is afgeweken.

Want na ≡ 42.40-35? 20-24! loopt wit vast.

Een betrekkelijk veilige remisevariant was hier ≡ 11-17 48.37-31 26x28 49.33x11 23-29 50.34x23 18x29 51.11-6 35-40 52.6-1 29-33 53.1x45 33x42. In plaats daarvan laat Ares een op het oog gevaarlijke doorbraak toe.

Vanwege de dreiging 23-28 moet wit een tweede schijf investeren.

De zwarte verdediging is gebaseerd op een Coup Turc. Na ≡ 56.4-15 speelt zwart namelijk verrassend 12-17!!, waarna 57.39-34? faalt door de meerslag 29x40 58.15x27 22x33. In plaats daarvan kan wit natuurlijk wel remise maken door ≡ 57.32-28 22x31 58.39-34 29x40 59.15x45.

Dit fragment illustreert goed het krachtsverschil tussen programma's uit de 90er jaren zoals Truus, en moderne programma's zoals Kingsrow. Wit heeft nog maar drie schijven op de linkerhelft van het bord, en dus zou geen zinnig mens de lange vleugel verder verzwakken door de kroonschijf naar rechts te spelen. Met alleen maar diep rekenen vind je zoiets niet, want het duurt nog tientallen zetten voordat zwart daadwerkelijk op die vleugel doorbreekt. De witte fout wordt veroorzaakt door een gebrek aan kennis in de stellingswaardering van Truus. Vroeger werd dit allemaal met de hand gecodeerd, en dan is het onvermijdelijk dat er dingen misgaan in ongebruikelijke stellingen. Tegenwoordig wordt er machinelearning toegepast, en daardoor zullen programma's zoals Kingsrow dit soort fouten niet snel meer maken. In de partij komt wit er na deze zet niet meer aan te pas.

GWD en Kingsrow speelden een prachtige partij van aanval versus omsingeling.

Deze aanval biedt weinig perspectief voor wit, doordat zwart nog over alle basisschijven beschikt.

Dit is het begin van een gevaarlijke omknelling van het witte centrum.

Dit type stelling is meestal een combinatief mijnenveld voor wit. Bijvoorbeeld ≡ 23.34-30? 18-22 24.27x18 26-31 25.37x26 17-22 26.28x8 19x37 27.30x10 3x32 Z+.

Na direct ≡ 3-8? kan wit zich bevrijden met 24.35-30! 24x35 25.28-22 19x28 26.22x13 8x19 27.33x11. Nu faalt hetzelfde plan vanwege ≡ 24.35-30? 24x35 25.28-22 19x28 26.22x11 26-31 27.33x13 31x44 28.50x39 1-6 en zwart wint. Aan het opspelen van schijf 5 kleeft echter ook een bezwaar: op termijn krijgt zwart namelijk last van de slag 25x5. Daarom was een wachtzet als ≡ 7-11 ook het overwegen waard. De stelling is echter zodanig ingewikkeld dat het allemaal nauwelijks te berekenen is.

In deze fase van de wedstrijd heeft wit voortdurend maar een speelbare zet.

Want zwart dreigde met ≡ 24-30 29.35x15 19-24 30.29x9 18x49 31.9x18 12x21.

Omdat zwart dreigt met 10-15, 4-9 en 18-22 de witte stelling op te blazen, moet wit zich op de nu volgende afwikkeling inlaten.

Hiermee behoudt zwart het initiatief. In plaats daarvan had zwart ook kunnen doorspelen. Maar dat blijkt erg tegen te vallen. Een paar mogelijkheden zijn:

*) ≡ 7-11 31.50-44 11-17 32.38-32 10-15 33.44-40 1-7 34.46-41 4-9 35.40-34 24-30 36.35x24 19x30 Dit ziet er kansrijk uit, maar wit kan ontsnappen met 37.23-19! 13x24 38.28-22 17x28 39.33x11 24x44 40.11-6 30x39 41.6-1 12-17 42.32-28 44-50 43.27-22.

*) ≡ 7-11 31.50-44 11-17 32.38-32 1-7 33.44-40 17-21? Dit verliest zelfs voor zwart na 34.40-34 7-11 35.34-30 11-17 36.37-31 21-26 37.48-43 26x37 38.32x41 en de achterloop 17-21 faalt wegens 39.41-36 21x32 40.28x37 19x28 41.30x19 14x34 42.25x5 W+.

Vanwege de geïsoleerde schijf op 22 staat wit nog steeds zwaar onder druk.

Ondanks de zware druk verdedigt wit zich optimaal.

Dit is een erg riskante beslissing van Maximus.

De overblijvende stand ziet er bijzonder kansrijk uit voor wit. De dam kost slechts twee stukken, en het lijkt er op dat wit de dam veilig achter de eigen schijven kan opbergen. Dat blijkt echter danig tegen te vallen.

Iets logischer lijkt ≡ 25.41-47. Maar ook dan komt het programma Scan na een minuut of 10 rekenen niet verder dan een magere score van 0.23 schijf voordeel voor wit. Een variant die de witte problemen illustreert is 21-27 26.40-34 17-21! Wit moet er nu voortdurend rekening mee houden dat zwart zich een weg baant naar de damlijn via achtereenvolgens 27-32 32-37 42x31 26x37 en 37-41. ≡ 27.45-40 4-9 28.34-30 20-25 29.30x19 13x24 30.40-34 9-14! Zwart beschikt over zo veel vangstellingen dat hij geen enkele last heeft van combinaties ingeleid met 34-29 24x33 en 42-38. ≡ 31.50-44 14-20 32.42-38 24-29 33.34x23 27-31 34.36x27 21x32 35.38x27 20-24 36.47x20 15x24 en het wordt remise.

Na deze povere terugruil is de partij voorbij. Veel sterker was ≡ 16x27!, en zwart ontsnapt met remise. Dat heeft alles te maken met de damvangst na bijvoorbeeld 32.41-46 26-31 33.37x26 8-13 34.46x25 15-20 35.25x14 9x20, en zwart heeft ruimschoots voldoende compensatie voor de verloren schijf.

Vanwege de hangende schijf op 11 kan zwart niet meteen ≡ 13-18? spelen, zoals in het vorige fragment.

Ook in dit geval beoordeelt Scan na 10 minuten de situatie met slechts 0.21 schijf voordeel voor zwart, met als hoofdvariant 27.27-21 16x27 28.31x13 8x19 29.38-33 19-24 30.30x19 46x5. Na deze zettenreeks zakt de waardering zelfs tot 0.0, wat er op wijst dat de kans groot is dat het remise staat. Op basis hiervan zou je kunnen concluderen dat GWD de damzet goed heeft getaxeerd. Maar het moge duidelijk zijn dat deze dam uitsluitend kansen biedt aan zwart. En in de partij wordt wit op een kansloze nederlaag getrakteerd.

Inmiddels staat wit al verloren.

In dit interessante eindspel verloor Truus, doordat het programma niet beschikt over een 8 stukken eindspeldatabase.

Dit blijkt de verliezende zet te zijn, maar zonder database is dat nauwelijks te zien. Aangewezen was ≡ 61.19-23, ter voorbereiding van de opmars 45-40 en 40-35. Over enkele zetten wordt duidelijk waarom die opmars belangrijk is.

Zwart blokkeert de schijf op 45, en bouwt vervolgens behoedzaam een vangstelling op.

62.32-28 2-16 63.28-10 34-1 64.10-5 16-43 65.5-10 43-49 66.10-28 8-12 67.28-10 49-38 68.10-28 1-6 69.28-19 12-17!

Wit moet nu de middellijn verlaten, want na 70.19-5 38-20 71.15x24 4-10 72.5x11 6x20 73.26-21 20-29 wint zwart. Merk op dat deze damvangst niet wint als 45 al op 35 staat.

Ook na ≡ 73.35-49 18-22! kan de witte dam niet ontsnappen uit het kwadrant: 74.45-40 22-50 75.40-35 50-28 76.35-30 17-22! en zwart wint snel.

Ares zet druk op de zwarte lange vleugel. Van groot belang is dat wit inmiddels een ontwikkelingsvoorsprong van 7 tempi heeft opgebouwd.

Met een thematisch offer houdt wit de druk op de zwarte stelling gaande. Natuurlijk mocht wit niet ruilen met ≡ 36.36-31? 23x32 37.38x27 21x32 38.37x28 wegens de damzet 14-20 39.25x23 7-11 40.30x19 12-18 41.23x12 11-17 42.12x21 16x47 en het is wit die remise moet maken.

Dit is een ernstige fout. Na vooruitslaan met ≡ 3x14 41.36-31 21-26 42.31-27 verliest het voor de hand liggende 11-17? 43.33-28 kansloos. Maar in plaats daarvan kan zwart overeind blijven met het verrassende ≡ 18-23! 43.30-24 19x30 44.35x24 23-29! 45.24-20 29x38 46.20x18 16-21! 47.27x7 1x23 etc.

En dit is zo mogelijk een nog grotere fout. Met ≡ 3-9! had zwart de witte vleugelaanval nog voldoende kunnen afremmen.

Wit heeft nu een vrije doortocht naar dam, en won de partij gemakkelijk.

Zwart staat hier al ongemakkelijk als gevolg van een onevenwichtige schijvenverdeling.

Het nadeel van deze zet is dat wit hierna veld 32 kan ontruimen, om vervolgens een aanval op de zwarte voorpost in te zetten. Daarom was de scheve opbouw ≡ 13-18 vermoedelijk een beter plan.

Om de voorpost op 29 te beschermen moet zwart veld 24 sluiten. Dat is een ernstige verzwakking, en Kingsrow slaagt er in om dat voordeel uit te buiten.

Hier leek de opbouw ≡ 12-17 32.42-37 8-12 veiliger. Na bijvoorbeeld 33.45-40 1-7 34.48-42 3-9 35.40-35 14-19 36.50-45 9-14 37.45-40 14-20 38.25x14 19x10 39.39-34 is het offer 16-21! 40.27x16 22-28 41.33x22 17x28 voldoende voor remise.

Hierna wint wit overtuigend.

Het leek hier verstandiger om eerst ≡ 33.33x22 te slaan.

Nu wordt het een lastig karwei voor wit om de zwarte aanval af te breken.

Zwart heeft nog steeds groot voordeel, maar het is onvoldoende voor de winst.

Dit verliest. De witspeler beschikt over een 6 stukken eindspeldatabase, en dat blijkt niet genoeg om foutloos te spelen.

In 99 van de 100 gevallen is er in een standje als dit niets aan de hand. Maar in dit ene geval staat het voor wit dermate ongelukkig dat er geen remise inzit.

Wat de witspeler vermoedelijk te laat heeft zien aankomen is dat de schijf op 34 onherroepelijk verloren gaat. Dat heeft alles te maken met de damvangst na ≡ 62.17-12 38-42 63.12-8 42-48 64.8-3 48x25 65.3x33 19-24 66.33x20 25x9.

Nu gebeurde er iets heel opmerkelijks. Damage laat een totaal gewonnen stelling lopen door herhaling van zetten. En dat terwijl het programma wist dat het gewonnen is. De programmeur Bert Tuyt was ervan op de hoogte dat dit in uitzonderlijke gevallen kan voorkomen, maar heeft nooit de tijd gevonden om dit probleem op te lossen. En in dit geval kostte hem dat de (gedeelde) toernooizege.